ΕΝΟΤΗΤΑ 1 / Ο ΦΙΛΟΣ ΜΑΣ ΤΟ ΔΑΣΟΣ

Ο φίλος μας το δάσοςΟ κόσµος του δάσους και ο ιδιαίτερος τρόπος µε τον οποίο ο κόσµος αυτός αντιλαµβάνεται το χρόνο μας δίνονται με τρόπο ξεχωριστό.

Με χαρακτηριστικές εικόνες του δάσους κατά τις διάφορες εποχές του έτους, ο συγγραφέας οδηγείται στο συµπέρασµα ότι για τα πλάσµατα του δάσους ο χρόνος δε µετράει µε τον ίδιο τρόπο που µετράει για τους ανθρώπους.
Μάλιστα, πρόκειται για µια έννοια εντελώς σχετική: υπάρχουν πλάσµατα στο δάσος που ζουν άλλα µόνο µία µέρα -σύµφωνα πάντα µε τα δεδοµένα των ανθρώπων-, άλλα για µεγαλύτερο χρονικό διάστηµα, ενώ άλλα ίσως και για αιώνες, χωρίς όµως αυτό να έχει καµιά σηµασία για εκείνα και τη ζωή στο δάσος, η οποία ακολουθεί τους νόµους της φύσης και όχι των ανθρώπων.


ΑΣ ΜΙΛΗΣΟΥΜΕ ΓΙΑ ΑΥΤΟ...
ΩΦΕΛΕΙΕΣ ΠΟΥ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ ΤΟ ΔΑΣΟΣΓια να καταλάβουμε την σπουδαιότητα του δάσους θα πρέπει να αναφερθούμε πιο αναλυτικά στις πολλαπλές ωφέλειες του, έτσι το δάσος δεν αποτελεί μόνο πηγή εισοδήματος για κάποιους δασόβιους και παραδασόβιους πληθυσμούς, αλλά συγχρόνους είναι πηγή ζωής για ολόκληρη την ανθρωπότητα μιας και αποτελεί τον αποφασιστικότερο παράγοντα στη διατήρηση και βελτίωση της οικολογικής ισορροπίας του ευρύτερου περιβάλλοντος, είναι το πιο σταθερό από τα χερσαία οικοσυστήματα με τις εξής πολλαπλές ευεργετικές επιδράσεις:

-Παραγωγή ξύλου: Το ξύλο είτε- ως πηγή ενέργειας (καυσόξυλα, κάρβουνα) είτε ως ξύλο κατασκευών (ναυπηγική, επιπλοποιία, διακόσμηση, βιομηχανικό, παραγωγή χαρτιού), παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της οικονομίας, της ευημερίας και του πολιτισμού των ανθρώπινων κοινωνιών. Είναι ένα οικολογικά παραγόμενο προϊόν χωρίς κατανάλωση (εισροή) πρόσθετης ενέργειας, δηλαδή ένας βιολογικά ανανεώσιμος φυσικός πόρος.
Παρά την αντικατάσταση του από άλλα τεχνητά (μέταλλα και πλαστικά) υλικά διατηρεί, χάρη στις ιδιότητες του, τη μεγάλη σημασία του και θα τη διατηρεί και στο μέλλον, γιατί είναι ένα προϊόν που παράγεται ανέξοδα, έχει μεγάλη αντοχή σε σχέση με το βάρος του, είναι ελαστικό, θερμομονωτικό, ευχάριστο στην όραση και απαλό στην αφή.
Η απόληψη ξύλου από το δάσος δεν αποτελεί καταστροφή αλλά εργαλείο ανανέωσης και καλλιέργειας του δάσους με την προϋπόθεση ότι αυτό γίνεται σύμφωνα με τους κανόνες της δασολογικής επιστήμης και της αειφορικής διαχείρισης.


-Υδρολογική επίδραση: Η μεγαλύτερη υδρονομική λειτουργία του δάσους είναι η αποτροπή των πλημμυρών, η σημαντική μείωση των πλημμυρικών αιχμών και ο εμπλουτισμός των υπόγειων υδροφορέων. Η μεγάλη ταμιευτική ικανότητα του δασικού εδάφους το μετατρέπει σε μια τεράστια ρυθμιστική δεξαμενή, η οποία συγκρατεί το νερό κατά την περίοδο των βροχών και το αποδίδει κατά την περίοδο της ανομβρίας διατηρώντας σταθερή την παροχή των πηγών.
-Αντιδιαβρωτική προστασία: Το δάσος έπαιξε και παίζει σημαντικό ρόλο τόσο στη δημιουργία του εδάφους (εδαφογένεση) όσο και στην προστασία και διατήρηση του. Ο μεγαλύτερος εχθρός του εδάφους είναι η διάβρωση, δηλαδή η παράσυρση στρωμάτων εδάφους από το νερό της βροχής ή από τον άνεμο. Το δάσος ασκεί πολύ μεγάλη και αποφασιστική επίδραση στην προστασία του εδάφους από τη διάβρωση και συνεπώς από την υποβάθμιση και την ερημοποίηση.
-Εξουδετέρωση των ανέμων και της ηχορύπανσης: Το δάσος ανάλογα με τη δομή και τη σύνθεση του εμποδίζει σημαντικά την κίνηση των ανέμων που κινούνται κοντά στην επιφάνεια του εδάφους. Σημαντική όμως έχει αποδειχθεί από εκτεταμένες έρευνες και η ηχομονωτική επίδραση του δάσους, που στις μέρες μας αποκτά ιδιαίτερη σημασία. Εκτιμάται ότι κατά μέσο όρο το δάσος μειώνει τους θορύβους κατά 7 ντεσιμπέλ ανά 30μ. απόσταση από την πηγή του θορύβου.
-Δάσος και ρύπανση: Η άναρχη και απρογραμμάτιστη βιομηχανική ανάπτυξη των τελευταίων χρόνων, στηριζόμενη στην ιδεολογία του εύκολου και μεγαλύτερου δυνατού κέρδους, δημιούργησε πληθώρα από προβλήματα ρύπανσης και μόλυνσης του φυσικού περιβάλλοντος σε βαθμό τέτοιο που να μη φθάνει πλέον να μιλάμε για υποβάθμιση της ποιότητας ζωής, αλλά να βάζουμε ερωτήματα γι' αυτή την ίδια την υπόσταση και επιβίωση του ανθρώπινου γένους. Το δάσος επιδρά ως παράγοντας απορρύπανσης κατά δυο τρόπους:
-Με φυσικομηχανικά μέσα: Συγκρατεί τα ακυρούμενα στερεά σωματίδια (σκόνη, αιθάλη κ.λ.π.) στην επιφάνεια των φύλλων, των κλαδιών και του φλοιού των δέντρων, των θάμνων και των χόρτων, Έτσι δρα σαν ένα τεράστιο φίλτρο απαλλάσσοντας την ατμόσφαιρα από αιωρούμενα σωματίδια.
-Βιοχημικά: Απορρυπαίνοντας την ατμόσφαιρα μέσω του μεταβολισμού των δέντρων και άλλων χλωροφυλλούχων φυτών.


-Επίδραση του δάσους στους κλιματικούς παράγοντες: Οι σημαντικότεροι κλιματικοί παράγοντες που μας επηρεάζουν είναι η ηλιακή (φωτεινή) ακτινοβολία, η θερμοκρασία του αέρα και η σύνθεση του ατμοσφαιρικού αέρα. Το δάσος επιδρά στους παραπάνω παράγοντες με αποτέλεσμα την βελτίωση των κλιματικών συνθηκών.
Το δάσος επηρεάζει σημαντικά τόσο την ένταση του φωτός όσο και την σύνθεση του (ποιότητα). Η ένταση του φωτός περιορίζεται μέσα στο δάσος στο 2-6% του ολκού υπαίθριου φωτός ανάλογα με τη σύνθεση και τη δομή του δάσους. Τα φύλλα των δέντρων προσροφούν για την φωτοσύνθεση την πορτοκαλόχρωμη και την ερυθρή ακτινοβολία ενώ αφήνουν να περάσει η πράσινη. Έτσι το φως μέσα στο δάσος είναι πλουσιότερο σε πράσινη ακτινοβολία, γεγονός που επιδρά ευχάριστα στη όραση και κατευνιστικά στο νευρικό σύστημα στον επισκέπτη του δάσους.
Το δάσος ασκεί ισχυρή επίδραση στη θερμοκρασία του αέρα και του εδάφους. Με την κομοστέγη του συγκρατεί ένα σημαντικό μέρος της ακτινοβολίας αλλά συγχρόνως αντανακλά επίσης ένα άλλο σημαντικό μέρος της και συγχρόνως εμποδίζει την έκλυση θερμικής ακτινοβολίας από το έδαφος στην ατμόσφαιρα. Σημαντική επίδραση ασκεί επίσης το δάσος στη θερμοκρασία του αέρα με την κατανάλωση ενέργειας για την διαπνοή των δέντρων μειώνοντας τις υψηλές θερμοκρασίες, ιδιαίτερα το καλοκαίρι.
Το δάσος συμβάλλει σημαντικά στη διατήρηση της περιεκτικότητας της ατμόσφαιρας τόσο σε, διοξείδιο του άνθρακα ως καταναλωτής όσο και σε οξυγόνο ως παραγωγός. Υπολογίζεται ότι ένα εκτάριο δάσος μέσης παραγωγικότητας αποδίδει στην ατμόσφαιρα μέσω της φωτοσυνθετικής διαδικασίας περίπου τέσσερις τόνους οξυγόνο, ενώ το αντίστοιχο δάσος προσλαμβάνει (καταναλώνει) τέσσερις και πλέον τόνους διοξείδιο του άνθρακα.
-Το δάσος ως συντηρητής της βιοποικιλότητας: Με την εντατικοποίηση της γεωργίας και τα πολυποίκιλα μέτρα που παίρνονται για την βελτίωση των γεωργικών εδαφών (στραγγίσεις ελών, διευθετήσεις ποταμών, αλόγιστη χρήση λιπασμάτων, εντομοκτόνων, μυκητοκτόνων και ζιζανιοκτόνων για την αύξηση της παραγωγής) παράλληλα με την ανεξέλεγκτη επέκταση των αστικών οικισμών, των βιομηχανικών περιοχών και των υποδομών, τείνουν να εξαφανιστούν ή έχουν ήδη εξαφανιστεί μια σειρά ζώων όλων των κατηγοριών καθώς και πολλά είδη φυτών. Το δάσος χρησιμεύει όχι μόνο σαν καταφύγιο, σωτηρίας αυτών των ειδών ζώων και φυτών, αλλά και σαν μια πολύτιμη φυσική τράπεζα γονιδίων φυτών και ζώων απαραίτητων για μια μελλοντική γενετική βελτίωση.


-Αισθητική και υγιεινή επίδραση του δάσους: Το δάσος με τη μεγάλη του επιφάνεια αποτελεί το μόνο τμήμα κάθε χώρας που είναι απαλλαγμένο από ρυπογόνες πηγές. Είναι μια όαση φυσικής ζωής και ένας χώρος που εξασφαλίζει μια άλλη ποιότητα ζωής για τη σωματική και πνευματική υγεία του πληθυσμού, που στο μεγαλύτερο μέρος του ζει, συνωστίζεται και ταλαιπωρείται καθημερινά στις πολύβουες και ρυπασμένες πλέον πόλεις και έχει απόλυτη ανάγκη από την επαφή με τη φύση και τον καθαρό αέρα και από ένα ήρεμο περιβάλλον. Σήμερα το δάσος αποκτά μια ιδιαίτερη αξία ως χώρος αναψυχής, σωματικής και ψυχικής ανάτασης.
Ο αέρας του δάσους είναι ο πιο καθαρός, μετά το θαλασσινό, απαλλαγμένος από ρύπους και σκόνη. Η γαλήνη που επικρατεί στο δάσος όπου οι μόνοι ήχοι που ακούγονται είναι το κελάρυσμα των νερών και το θρόισμα των φύλλων, μαζί με την νηνεμία που επικρατεί ανακουφίζουν τον άνθρωπο από τους θορύβους των πόλεων. Για όλους αυτούς τους λόγους έχει αναπτυχθεί παντού και αρχίζει να αναπτύσσεται και στη χώρα μας μια ξεχωριστή μορφή τουρισμού, ο δασοτουρισμός, που συνδυάζεται με τον περιπατητικό τουρισμό και τον οικοτουρισμό και αποτελεί μια συνεχώς αναπτυσσόμενη κατηγορία ήπιου, φιλικού προς το περιβάλλον τουρισμού.
Η αειφορική διαχείριση του δάσους και του φυσικού περιβάλλοντος πρέπει να είναι τέτοια, που να συντηρεί αλλά και να βελτιώνει τις παραγωγικές δυνάμεις και μάλιστα σε μακροπρόθεσμη θεώρηση. Η αρχή της αειφορίας των πολλαπλών λειτουργιών του δάσους και του φυσικού περιβάλλοντος παίρνει λοιπόν την εξής καταφατική διατύπωση: «Το δάσος πρέπει να χειρίζεται έτσι ώστε να διατηρείται η ικανότητα του και να παρέχει διαρκώς σε βέλτιστο συνδυασμό τις πολλαπλές του υπηρεσίες για τις σημερινές και τις μελλοντικές γενιές του ανθρώπου».
Το δάσος χωρίς τον άνθρωπο μπορεί να υπάρχει,
ο άνθρωπος όμως χωρίς το δάσος δεν μπορεί να ζήσει !

ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΠΟΥ ΑΠΕΙΛΟΥΝ ΤΑ ΔΑΣΗΟι κίνδυνοι που απειλούν τα δάση μας προέρχονται είτε από φυσικά ή βιολογικά αίτια, είτε από ανθρωπογενείς επεμβάσεις.
Από φυσικά ή βιολογικά αίτια

εδώ μπορούν να απαριθμηθούν κίνδυνοι από επιδρομές εντόμων ή μυκήτων, ανεμοθύελλες ή χιονοθύελλες, κατακριμνήσεις ή ολισθήσεις κλπ.
Από ανθρωπογενείς επεμβάσεις

εδώ υπάγονται οι κίνδυνοι που προέρχονται από πυρκαγιές, ανέλεγκτες υλοτομίες, βόσκηση των δασών, ατμοσφαιρική ρύπανση κλπ. Που καταστρέφουν τη βλάστηση και συνεπώς μειώνουν την παραγωγή των δασών και την παραγωγικότητα του δασικού εδάφους. Οι εκχερσώσεις μειώνουν την έκταση των δασών ενώ οι παράνομες καταλήψεις μειώνουν και τη δημόσια δασική περιουσία.
Χωρίς να παραγνωρίζεται οι κίνδυνος που διατρέχουν τα δάση μας από φυσικά ή βιολογικά αίτια (π.χ. ευρείας έκτασης καταστροφές δασών της καστανιάς, της πτελέας και της κυπαρίσσου), ο κυριότερος κίνδυνος που τα απειλεί είναι οι πυρκαγιές, που αφανίζουν ολόκληρα δασικά συμπλέγματα και η βοσκή που ανακόπτει τις αναπαραγωγικές φυσικές δυνατότητες των δασών μας.
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΗ έννοια του χρόνουΟ χρόνος είναι η έννοια εκείνη με την οποία αντιλαμβανόμαστε πότε γίνεται κάτι ή πόσο διαρκεί κάτι. Για να δηλώσουμε, λοιπόν, την έννοια του χρόνου στον προφορικό ή το γραπτό λόγο, χρησιμοποιούμε:

τους χρόνους των ρημάτων
χρονικά επιρρήματα
φράσεις µε προθέσεις που δηλώνουν χρόνο (εµπρόθετοι προσδιορισµοί του χρόνου)
χρονικές προτάσεις

Οι χρόνοι τωv ρnµάτωv
Χρόνοι των ρηµάτων είναι οι διάφοροι τύποι, οι διάφορες µορφές που παίρνουν τα ρήµατα για να µας δείξουν πότε γίνεται κάτι.

Τα σχολεία ανοίγουν. (τώρα - στο παρόν)
Τα σχολεία άνοιξαν. (πριν από λίγο, Χθες - στο παρελθόν)
Τα σχολεία θα ανοίξουν. (σε λίγο, αργότερα, αύριο - στο µέλλον)

Οι χρόνοι των ρηµάτων είναι οι εξής:

• Ο ενεστώτας, ο οποίος φανερώνει πως αυτό που σηµαίνει το ρήµα γί¬νεται τώρα, στο παρόν, κατ' εξακολούθηση (συνέχεια) π.χ.:
Ο µαθnτής λύvει τnv άσκnσn.

• Ο παρατατικός, ο οποίος φανερώνει πως αυτό που σηµαίνει το ρήµα γινόταν στο παρελθόν κατ' εξακολούθηση, συνέχεια π.χ.:
Ο µαθnτής έλυvε τnv άσκnσn.

• Ο αόριστος, ο οποίος φανερώνει πως αυτό που σηµαίνει το ρήµα έγινε στο παρελθόν µε διάρκεια µιας στιγµής, σύντοµα π.χ.:
Ο µαθnτής έλυσε τnv άσκnσn.

• Ο εξακολουθητικός µέλλοντας, ο οποίος φανερώνει πως αυτό που σηµαίνει το ρήµα θα γίνεται στο µέλλον κατ' εξακολούθηση, συνέχεια π.χ.:
Ο µαθnτής θα λύvει τnv άσκnσn.

• Ο συνοπτικός µέλλοντας, ο οποίος φανερώνει πως αυτό που σηµαί¬νει το ρήµα θα γίνει στο µέλλον µε διάρκεια µιας στιγµής π.χ.:
Ο µαθnτής θα λύσει τnv άσκnσn.

• Ο παρακείµενος, ο οποίος φανερώνει πως αυτό που σηµαίνει το ρήµα έγινε στο παρελθόν και την ώρα που µιλάµε είναι πια τελειωµένο π.χ.:
Ο µαθnτής έχει λύσει τnv άσκnσn.

• Ο υπερσυντέλικος, ο οποίος φανερώνει πως αυτό που σηµαίνει το ρήµα ήταν τελειωµένο στο παρελθόν, πριν γίνει κάτι άλλο π.χ.:
Ο µαθnτής είχε λύσει τnv άσκnσn.

• Ο συντελεσμένος μέλλοντας, ο οποίος φανερώνει πως αυτό που ση¬μαίνει το ρήμα θα είναι τελειωμένο στο μέλλον, ύστερα από ορισμένο καιρό
π.χ.: Ο μαθnτής θα έχει λύσει τnv άσκnσn.

Οι χρόνοι, ανάλογα με τη χρονική βαθμίδα που δηλώνουν (παρελθόν, παρόν, μέλλον), χωρίζονται σε

παρελθοντικούς(Παρατατικός, Αόριστος, Υπερσυντέλικος)
παροντικούς (Ενεστώτας,Παρακείμενος)
μελλοντικούς (Εξακολουθητικός Μέλλοντας, Συνοπτικός Μέλλοντας, Συντελεσμένος Μέλλοντας)

χρονικά επιρρήματα
Τα επιρρήματα είναι οι άκλιτες εκείνες λέξεις που προσδιορίζουν (συνοδεύουν) κυρίως το ρήμα (αλλά και επίθετα, ουσιαστικά ή άλλα επιρρήματα) φανερώνοντας τόπο, χρόνο, τρόπο, ποσό , κ.ά.
π.χ.:

Πnγαίνω πάνω. (τόπος - πού πάω;)

Ήρθε χθες. (χρόνος - πότε ήρθε;)

Δεν είμαι καλά. (τρόπος -πώς είμαι;)

Τρώει πολύ. (ποσό - πόσο τρώει;)

Χρονικά, λοιπόν, επιρρήματα είναι οι άκλιτες λέξεις που φανερώνουν χρόνο και απαντούν στην ερώτηση πότε έγινε αυτό που δηλώνει το ρήμα.

Ορισμένα από τα πιο συνηθισμένα χρονικά επιρρήματα είναι τα εξής: ύστερα, έπειτα, κατόπιν, πρώτα, πριν,πρωτύτερα, νωρίς, αργά, αργότερα, εγκαίρως, αμέσως, κιόλας, σήμερα, αύριο, μεθαύριο, χθες, προχθές, απόψε, πέρυσι,πρόπερσι, φέτος κ.ά.

Φράσεις με προθέσεις

• Οι προθέσεις είναι οι μικρές εκείνες άκλιτες λέξεις (με, σε, για, παρά, μετά, κατά, αντί, από κ.λπ) που μπαίνουν μπροστά από ονόματα ή επιρρήματα για να φανερώσουν μαζί τους, όπως και τα απλά επιρρήματα, τόπο, χρόνο, αιτία, τρόπο, ποσό κ.λπ

• Έτσι, υπάρχουν στη γλώσσα μας αρκετές φράσεις με προθέσεις που δηλώνουν χρόνο, όπως αυτές που σχηματίζονται ως εξής:

• με την πρόθεση από + επίρρημα ή όνομα (σε αιτιατική πτώση) π.χ.:

Τα καταστήματα θα είναι ανοιχτά από νωρίς.
Το ξέρει από καιρό / από πολύ καιρό.


• με την πρόθεση για + επίρρημα ή όνομα (σε αιτιατική πτώση)' πχ.:

Έφυγε για πάvτα.
Δεν κάνει τiποτα για την ώρα.

• με την πρόθεση ίσαμε + επίρρημα ή όνομα (σε αιτιατική πτώση)' πχ.:

Θα έχει φύγει ίσαμε αύριο / ίσαμε το βράδυ.

• με την πρόθεση κατά + όνομα (σε αιτιατική πτώση)' π.χ.:

Θα έρθει κατά το βραδάκι.

• με την πρόθεση με + όνομα (σε αιτιατική πτώση)' π.χ.:

Ήρθαν πρωί πρωί, με την αυγούλα.

Ο γιατρός δέχεται έξι με οχτώ το απόγευμα.

• με την πρόθεση μετά + όνομα (σε αιτιατική πτώση)' π.χ.:

Θα έρθει μετά το μεσnμέρι.
• με την πρόθεση μέχρι / μέχρις (συχνά μπροστά από φωνήεν) + επίρρημα ή όνομα (σε αιτιατική ή γενική πτώση)' π.χ.:

Θα έχει έρθει μέχρι αύριο.

Θα έχει έρθει μέχρι το βράδυ. Θα αγωνιστεί μέχρι τέλους.



• με την πρόθεση προς + όνομα (σε αιτιατική πτώση)' π.χ.:

Αυτό σε γίνεται προς το παρόν.

• με την πρόθεση σε + επίρρημα ή όνομα (σε αιτιατική πτώση)' π.χ.:

Θα έρθει σε λίγο / σε λίγες μέρες.

• με την πρόθεση ως / έως + επίρρημα ή όνομα (σε αιτιατική πτώση)' π.χ.:

Θα έχει έρθει ως αύριο / ως τα ξnμερώματα.

• Υπάρχουν επίσης κάποιες σύνθετες εκφράσεις με προθέσεις που δηλώνουν χρόνο, όπως οι:

μετά από + αντωνυμία (σε αιτιατική πτώση)' π.χ.:

Ήρθε στn γιορτή μετά από εμένα.

• ύστερα / έπειτα από + επίρρημα ή όνομα (σε αιτιατική πτώση)' π.χ.:

Θα έρθει ύστερα από λίγο / ύστερα από λίγες μέρες.

Η παραγγελία θα είναι έτοιμn έπειτα από δύο εβδομάδες.

πριν από + επίρρημα ή όνομα (σε αιτιατική πτώση)' π.χ.:

Ήρθε πριν από λίγο.

Ήρθε στnv Ελλάδα πριν από ένα χρόνο.

Χρονικές προτάσεις
Χρονικές προτάσεις ονομάζονται οι εξαρτnμένες (ή δευτερεύουσες) προτάσεις που φανερώνουν χρόνο, προσδιορίζουν δηλαδή χρονικά μια άλλη πρόταση συνήθως ανεξάρτnτn

• Οι χρονικές προτάσεις αρχίζουν με:
τους χρονικούς συνδέσμους (ή κύρια).όταν, σαν, ενώ, καθώς, αφού, αφότου, πριν (πριν να), μόλις, προτού, ώσπου, ωσότου, όσο που, όποτε, άμα π.χ.:

Θα έχει φύγει πριν έρθετε.

Όταν έμαθε τα νέα, έβαλε τα κλάματα.
Μόλις τον είδε, έτρεξε αμέσως κοντά του.
Σαν μας είδε, έφυγε .

• λέξεις ή φράσεις που έχουν χρονική σημασία, όπως οι
όσο (να), όσο που να, εκεί που, έως ότου (να), κάθε που, κάθε φορά που, μέχρι να κ.ά: π.χ.:

Όσο να 'ρθεις, θα έχω γυρίσει.

Μέχρι να αρχίσει η βροχή, εixα φτάσει στο σπίτι.


Οι χρονικές προτάσεις συνήθως χωρίζονται με κόμμα (,) από την πρόταση που προσδιορίζουν, εκτός αν είναι πολύ μικρές (σύντομες) π.χ:

Όταν δεν έχει πoλλή δουλειά, πnγαiνει στο εξοχικό του. Τnλεφώνnσέ μου αμέσως μόλις φτάσεις.